HIRAGANA I KATAKANA – JAPOŃSKIE PISMO SYLABICZNE KANA

Jeden język – 4 alfabety

Język japoński posiada nie jeden – jak w przypadku języka polskiego – ale aż 4 systemy pisma. Główny i najbardziej obszerny, to kanji. Składa się z ok. 6 tys. znaków, z których każdy, oprócz wartości fonetycznej, wyraża również konkretne pojęcie lub ideę. Obok pisma logograficznego, Japończycy wykorzystują dwa systemy zapisu sylabicznego kana, a także rōmaji, czyli alfabet łaciński, dzięki któremu obcokrajowcy mogą z łatwością odczytywać japońskie nazwy i zwroty.

Kanji, hirgana i katakana – pochodzenie

Tradycyjne japońskie alfabety wykształcone zostały na bazie chińskiego pisma, które dotarło do Kraju Kwitnącej Wiśni ok. V w. n. e. Na przestrzeni wieków Japończycy przekształcili chiński system znaków, dostosowując go do swoich potrzeb. Choć dla obcokrajowców chiński i japoński mogą brzmieć bardzo podobnie, orientalne języki różnią się zdecydowanie pod względem struktury. Jedną z zasadniczych różnic jest stosowana w Japonii fleksja – nieobecna w języku chińskim. Odmianę czasowników i przymiotników można traktować jako jedną z przyczyn wykorzystywania przez Japończyków równoległych systemów pisma – logograficznego kanji i sylabicznego kana.

Pismo sylabiczne kana – co to jest?

Kana obejmuje dwa japońskie systemy zapisu sylabicznego, wykształcone ok. VIII w. i utrwalone w epoce Heian. W przeciwieństwie do kanji, znaki kany wyrażają jedynie wartość fonetyczną, a więc 1 znak = 1 neutralna semantycznie sylaba. Sylabiczny system miał uprościć zapis języka japońskiego i ułatwić jego codzienne użycie. Choć można w ten sposób zapisać znaczną część japońskich wyrazów, z uproszczenia tego korzystają jedynie obcokrajowcy, rozpoczynający przygodę z nauką języka. Japończycy na co dzień używają kany wyłącznie do zapisu konkretnych kategorii słów i dźwięków.

Hiragana i katakana – podobieństwa i różnice

Oba japońskie sylabariusze posiadają po 46 znaków. Każdy znak hiragany ma swój odpowiednik w katakanie. Oznacza to, że każdą japońską sylabę można zapisać na dwa sposoby. Podstawowe znaki kany nie pozwalają na zapis wszystkich japoński słów. Nowe sylaby tworzy się, dodając w prawym górnym rogu dwie równoległe kreseczki lub kółko oraz za pomocą pomniejszonego znaku tsu, który podwaja daną literę. Hiragana i katakana różnią się nie tylko zapisem, ale przede wszystkim zastosowaniem, które ściśle określa ich funkcje w strukturze japońskiego pisma.

Hiragana – jak zapisywać końcówki japońskich wyrazów?

Hiragana to pierwszy i nieco mniej skomplikowany z japońskich systemów sylabicznych. Początkowo, gdy nowo wykształcone pismo nie było jeszcze powszechnie akceptowane, hiragana stosowana była głównie przez kobiety. Japonki używały jej do prywatnych korespondencji oraz zapisu utworów literackich. Jedno z klasycznych dzieł japońskiej literatury kobiecej – Genji monogatari (jap. Opowieść o Genji; XI w. n.e.) – nazywane niekiedy pierwszą powieścią psychologiczną – napisane zostało właśnie za pomocą hiragany. Obecnie ta wersja kany wykorzystywana jest do zapisu partykuł oraz końcówek fleksyjnych (odmieniony wyraz zapisuje się jako zlepek znaków kanji i kany), a także wyrazów, których nie można zapisać w kanji. Hiragana jest również ratunkiem dla zapominalskich, którzy znając brzmienie wyrazu, nie pamiętają jego logograficznego symbolu.

Katakana – jak zapisywać japońskie wyrazy obcego pochodzenia?

Podczas, gdy pierwszy japoński sylabariusz przypisywany był początkowo kobietom, katakana historycznie związana jest ze światem mężczyzn, którzy korzystali z niej m.in. do zapisu oficjalnych tekstów. Dziś używa się jej w przypadku słów oraz nazw własnych obcego pochodzenia, gatunków roślin i zwierząt oraz wyrazów dźwiękonaśladowczych. Katakana służy też do podkreślania i akcentowania wyrazów w tekście.

Hiragana i katakana – nauka pisania

Naukę pisania po japońsku zaczyna się zazwyczaj od najprostszego zbioru znaków, czyli hiragany. Po jej opanowaniu, wprowadza się kolejne znaki katakany oraz dodatkowe symbole, które pozwalają zmiękczać i wydłużać dźwięki oraz zamieniać głoski bezdźwięczne w dźwięczne. Już od początku warto uczyć się poprawnej kolejności i kierunku wykonywania kresek – tylko dokładnie odwzorowując poszczególne znaki, można mieć pewność, że zostaną one właściwie odczytane. Bardzo istotne jest również odróżnianie pisma ręcznego i drukowanego, gdyż czcionki delikatnie się różnią.

Pismo japońskie to jeden z najbardziej skomplikowanych systemów językowych. Mimo to, na całym świecie znajdują się odważni amatorzy kaligrafii i miłośników Japonii, którzy podejmują się nauki japońskiego. Ze względu na technologiczną potęgę wyspiarskiego kraju, orientalny język uznawany jest często za przepustkę do międzynarodowej kariery. Również w Polsce, niemal w każdym większym mieście znaleźć można szkoły językowe, oferujące kursy japońskiego, a japonistyka należy do najbardziej obleganych kierunków na polskich uczelniach.