KULTURA JAPOŃSKA

ANIME – JAPOŃSKA SZTUKA BAJEK

Anime (アニメ), skrót od angielskiego słowa animation, czyli po prostu animacja, oznacza ew Kraju Kwitnącej Wiśni wszystkie filmy i seriale animowane, bez względu na kraj ich pochodzenia. Za to poza Japonią, określa się tym terminem specyficzne japońskie kreskówki - specyficzne z uwagi na grafikę, sposób animacji oraz tematykę.

Anime – nie tylko dla najmłodszych

Powiedzieć, że anime to bajki, to nic nie powiedzieć. Słowo bajka kieruje naszą myśl w stronę filmów przeznaczonych wyłącznie dla najmłodszych, podczas gdy japońskie anime wcale nie jest przeznaczone tylko dla tej grupy wiekowej. Istnieje wiele odmian anime, wśród których znajdziemy i te wyłącznie dla osób pełnoletnich, jak hentai – anime erotyczne, wręcz pornograficzne, także w odmianie gejowskiej (yaoi) czy lesbijskej (yuri). Myśląc o anime powinniśmy więc raczej mieć na uwadze pewien styl animacji, który pociąga za sobą konkretne rozwiązania estetyczne.

W poszukiwaniu własnego stylu, czyli krótka historia anime

Choć japońska sztuka animacji wyrosła na bazie technik znanych na zachodzie (USA, Niemcy, Francja) oraz w Rosji, szybko zerwała ze swoimi korzeniami, ewoluując w stronę animacji do dziś jednoznacznie kojarzonej z tą właśnie dziedziną sztuki wizualnej. Pierwszym japońskim filmem animowanym było pięciominutowe dzieło Otena Shimokawy z 1917 roku pt. Imokawa Mukuzō Genkanban no Maki (angielski tytuł: Mukuzo Imokawa the Doorman). Autor filmu pochodził z Okinawy i był wówczas 26-letnim filmowcem amatorem.

W czasie II Wojny Światowej japońskie kreskówki wykorzystywano w celach propagandowych. Kultową animacją okazały się wtedy opowieści o Momotarō autorstwa Mitsuyo Seo. Okres powojenny przyniósł zastój w japońskiej sztuce filmowej – świat zachłystywał się wtedy dokonaniami autorów pochodzących z wytwórni Walt Disney, Metro-Goldwyn-Mayer i Warner Bros. Anime przystopowała, ale za to rozwijała się w tym czasie manga.

W latach ‘70 historia anime gwałtownie przyspieszyła. Pojawiły się nowe gatunki, jak mecha – anime opowiadająca o humanoidach i robotach czy tokusatsu – o herosach. Postęp cywilizacyjny, przemiany kulturowe i obyczajowe znajdowały odzwierciedlenie także w anime. To właśnie wtedy japońska sztuka animacji zaczęła wydawać na świat buntowniczych bohaterów, którym nie po drodze było z ogółem, którzy nie odnajdywali się w tłumie, wyposażeni byli w supermoce. Do świata anime wkroczyły fantastyczne światy, magia, nadprzyrodzone zdolności, przemoc, brutalizm i epatowanie seksualnością. Z lat siedemdziesiątych pochodzą takie seriale jak „Tygrysia Maska”, „Yattman” czy „Fantastyczny świat Paula”.

Lata ’80 to czas ekspansji anime na rynki zachodnie. Oglądać je można w Australii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji, Belgii i Włoszech. Japończycy w pełni dostrzegają już potęgę anime i włączają ją w główny nurt produkcji filmowej. To już nie tylko źródło wielkich dochodów, ale i najdoskonalszy sposób dokumentacji zachodzących w Kraju Kwitnącej Wiśni przemian społeczno-obyczajowych.

Do Europy wschodniej anime dociera w latach ’90 i natychmiast trafia na podatny grunt.

Dla każdego coś… ciekawego

Japońskie animacje mają mnóstwo gatunków i podgatunków, bo z założenia mają dotrzeć do jak najszerszej grupy odbiorców – kobiet i mężczyzn, dziewczyn i chłopców, osób w każdym wieku, o każdej orientacji seksualnej, biznesmenów i robotników, gospodyń domowych i kobiet robiących karierę itd.

Obok wspomnianego już hentai, wyróżniamy także m.in.:

seinen – anime przeznaczone dla starszej młodzieży, np. V

sentai, super sentai (walcząca drużyna) – anime, której jednymi z głównych postaci są superbohaterowie tworzący drużyną

shōjo – (młoda panienka/mała dziewczynka) – anime przeznaczone głównie dla dziewczyn, np. Służąca przewodnicząca

shōnen – (chłopiec) – anime przeznaczone głównie dla chłopców, np. Dragon Ball

mahō-shōjo (magical girls) – anime o nastoletnich bohaterkach, mających nadprzyrodzone moce, np. Czarodziejka z Księżyca

anime progresywne – „film artystyczny”, produkcja łamiąca jakieś kanony; termin trudny do jednoznacznego zdefiniowania, stąd też nie można podać konkretnych przykładów anime progresywnych, ale wymienia się wśród nich m.in. Furi kuri, Mind Game, Meikyū monogatari

Warto mieć świadomość, że anime powstają także dla najbardziej niszowych odbiorców, np. amatorów konkretnych aktywności sportowych, wyścigów samochodowych czy fantazji erotycznych z francuskimi pokojówkami w rolach głównych.

Charakterystyczne cechy anime

Grafika japońskiej animacji jest bardzo charakterystyczna. Postacie żeńskie – „dziewczyny z anime” – wyróżniają się szczególną urodą, są wielkookie, nieproporcjonalnie smukłe i eteryczne. Postacie męskie są raczej androgyniczne niż przystojne. Łatwiej określić je mianem śliczne: podobnie jak żeńskie są eteryczne, wielkookie i często długowłose. O ile na przystojnego nastolatka lub mężczyznę Japończycy mają określenie ikemen, o tyle śliczny bohater anime opisywany jest słowem biseinen – „piękny młody mężczyzna”.

Ważnym elementem anime jest muzyka. Szczególne znaczenie ma opening czyli specyficzna czołówka, wykorzystująca piosenkę jako szybkie wprowadzenie do programu oraz ending, czyli piosenka końcowa stanowiąca komentarz do fabuły lub wysuwająca na pierwszy plan szczególnie ważny dla serialu element. Oba motywy muzyczne żyją często własnym życiem i są wielokrotnie przerabiane (czyli pojawiają się w postaci coverów) przez popularnych muzyków.

pozostałe ARTYKUŁY