KULTURA JAPOŃSKA

MANGA – KOMIKSY PO JAPOŃSKU

Słowo manga (jap. 漫画) – wywodzące się ze sposobu ozdabiania rycin i innych form sztuki użytkowej - oznacza obecnie komiks, ale także obraz, rysunek, szkic lub karykaturę. Dosłownie znaczy tyle, co niepohamowane obrazy. Historycznie genezę terminu manga należy łączyć z nazwiskiem najwybitniejszego japońskiego malarza z okresu Edo (1603-1868) Hokusai Kotsushika, który był twórcą barwnych drzeworytów w stylu ukiyo-e. W 1814 roku spod jego ręki wyszły ilustracje i szkice zatytułowane właśnie Manga, co tłumaczono jako “pospiesznie narysowane szkice”.

Do powszechnego użytku słowo manga weszło jeszcze w XIX wieku, a już na przełomie XIX i XX wieku napływ zachodniej literatury popularnej do Japonii sprawił, że państwo pozostające w izolacji od świata przez blisko trzy stulecia zaadaptowało do lokalnych warunków amerykański komiks potocznie nazywany comicstrip. Choć współczesna manga jest przykładem udatnej fuzji komiksu amerykańskiego, czyli specyficznej relacji pomiędzy obrazem, a kadrem i słowem oraz charakterystycznej sztuki japońskiej, wciąż nie jest ona komiksem w zachodnim tego słowa znaczeniu.

W języku japońskim obecnych jest kilka określeń komiksu. Manga funkcjonuje w potocznym użyciu wśród fanów gatunku. Branża wydawnicza posługuje się terminem Komikkusu – to słowo angielskiego pochodzenia będące bezpośrednim tłumaczeniem comicbook. W Europie pod hasłem manga rozumie się najczęściej japoński komiks oraz animację, chociaż animacja na bazie mangi nazywa się anime.

Mangaka i jego pomocnicy

W Kraju Kwitnącej Wiśni artysta tworzący mangę, potocznie nazywany w kręgach zawodowych mangaką, ma pełnię praw autorskich oraz wyłączność do nazwy i postaci przez siebie stworzonych. Ponieważ większość mang publikowana jest w periodycznie ukazujących się magazynach, a każdy z nich prowadzi zwykle od kilku do kilkunastu serii w odcinkach (20-40 stron na odcinek!), twórcy mang mają pełne ręce roboty. Wydawnictwa przydzielają więc autorom asystentów, którzy pracując dla swojego sensei doskonalą technikę rysowania i zdobywają doświadczenie. W Japonii w całym procesie powstawania mangi biorą też udział sami czytelnicy, którzy poprzez różnego rodzaju ankiety, przeprowadzane najczęściej drogą elektroniczną, są w stanie wpływać na treść swojej ulubionej mangi.

Dla chłopców, dla dziewcząt, dla amatorów erotyki

Inne mangi przygotowuje się dla chłopców(shōnen-manga), inne dla dziewcząt (shōjo-manga). Tradycyjnie manga jest zapisana od prawej do lewej strony. Niektórzy wydawcy tłumaczonej mangi trzymają się takiego formatu, niektórzy odwracają kierunek od lewego do prawego, żeby ułatwić lekturę zachodnim czytelnikom. Obok mangi dla chłopców i dla dziewcząt, na rynku obecne są także:

seinen-manga (jap. 青年漫画) – manga adresowana głównie do młodych mężczyzn w wieku pomiędzy 18 a 30 lat

josei-manga (jap. 女性漫画) – rodzaj mangi, który opowiada o codziennym życiu kobiet w Japonii i jest skierowany do starszych nastolatek i dojrzałej widowni żeńskiej

gekiga (jap. 劇画, dosł. dramatyczne obrazy) – odpowiednik zachodniego określenia powieść graficzna, ukuty przez Yoshihiro Tatsumiego, dla odróżnienia od popularnych komiksów skierowanych do młodszego czytelnika

● manga erotyczna (m. in. ecchi, hentai)

Twórca wielkich oczu

Za ojca współczesnej mangi uznaje się Osamu Tezukę (1928 – 1989). Fani okrzyknęli go Bogiem Komiksu, a ludzie na całym świcie związani z branżą filmów animowanych często nazywali go Waltem Disneyem Japonii. To właśnie Tezuka, twórca komiksu Tetswana Atom przetłumaczonego jako Astro Boy, jako pierwszy rysował mangowych bohaterów z charakterystycznymi nienaturalnie wielkimi oczami. Mangowych – ale nie komiksowych w ogóle, bo za pomysłodawcę “oczu na pół twarzy” uznaje się jednak Walta Disneya.

Znawcy mówią, że mangowe oczy narysować można na 100 sposobów i że to właśnie oczy są tym elementem, który najtrafniej i najbardziej precyzyjnie charakteryzuje bohatera. Czerwone oczy, na przykład, wskazują na krwiożerczą naturę lub też na przemianę w demona. Kiedy barwę zmienia jedno oko, może to oznaczać aktywację super mocy. Różnokolorowe oczy miewają bohaterowie o niepewnym statusie ontycznym – czyli postacie nie do końca ludzkie, mające zdolność przemiany np. zwierzę. Charakterystyczny znak, symbol uwidaczniający się w oku, kiedy bohater wpatruje się w kogoś może sugerować, że posiadł on umiejętność zmuszania innych do robienia tego, czego oczekuje samą siłą woli.

Przełamać tabu

Specyfiką mangi jest dowolność i niezwykła różnorodność tematów, jakie może ona poruszać zaczynając od komedii, przez kryminał, horror, na tematyce erotycznej kończąc. I to właśnie różni ją np. od komiksów amerykańskich, które lubują się niemal wyłącznie w superbohaterach. Za specyficzną grafiką oraz strukturą narracji mangi stoi próba pokazania, że atemae (to, co na powierzchni) orazhonne (prawdziwe intencje i zamiary) to często dwie odmienne strefy naszego życia, które ze sobą konkurują, kolidują, prowadzą do prawdziwie antycznych dramatów. Manga sięga po tematy tabu, trudne do artystycznego opracowania w inny sposób czy wyjątkowo drażliwe społecznie.

Najpopularniejsze mangi w historii

Naruto – Naruto Uzumaki jest nastoletnim ninja, który szuka szacunku i uznania wśród swojego otoczenia. W dodatku jego celem jest zostanie tzw. hokage, czyli mówiąc w skrócie przywódcą i jednocześnie najsilniejszym ze wszystkich ninja w wiosce którą zamieszkuje.

Dragon Ball – Son Goku wraz ze swoją przyjaciółką Bulmą poszukują tajemniczych Smoczych Kul.

Akira – W nowo powstałej na gruzach zniszczonego podczas III wojny światowej Tokio metropolii – NeoTokio, Kaneda i Tetsuo Shima członkowie gangu motocyklowego, walczą z konkurencyjnym gangiem. Jeden z nich ulega wypadkowi, wskutek którego trafia do laboratorium, gdzie poddawany jest przeróżnym eksperymentom celem obudzenia w nim psychicznej mocy.

pozostałe ARTYKUŁY