KULTURA JAPOŃSKA

KABUKI – JAPOŃSKI TEATR ŚPIEWU I TAŃCA

Kabuki to japoński teatr tradycyjny z ponad 300-letnią historią. Sceny odgrywane przez tamtejszych aktorów w zupełności nie przypominają tych, znanych z zachodnich teatrów. Podobnie, jeżeli chodzi o scenografię, kostiumy, czy charakteryzację. To wszystko zawdzięcza swej intrygującej historii, a przede wszystkim egzotycznej kulturze Kraju Kwitnącej Wiśni. Co takiego spowodowało, że jego dziedzictwo zostało docenione przez UNESCO?

Japoński teatr tradycyjny – mężczyźni w rolach kobiet

Początki teatru kabuki (歌舞伎) nie były łatwe. Występujące na scenach wymalowane i przyozdobione kobiety zaczęły swym wdziękiem zyskiwać na przychylności męskiej części widowni. Z czasem w związku tym zrodziły się bójki i awantury między widzami. Siogunat chciał rozwiązać tę sytuację, zabraniając występowania kobiet na deskach japońskiego teatru. Dlatego do odgrywania kobiecych ról wybierano zniewieściałych chłopców wakashu.

Młodzi aktorzy po czasie wzbudzali podobne emocje i zatargi, jak niegdyś kobiety i zastąpiono ich dojrzałymi mężczyznami onnagata. Nadali oni sztuce oryginalnego charakteru. Mieli jeszcze wydatniej eksponować kobiece zachowania, gesty i cechy fizyczne z racji tego, że mogli je obserwować z zewnątrz. W pewnym momencie istniało przekonanie, że jeżeli aktor nie żyje jak kobieta, to nigdy nie będzie prawdziwym onangatą.

Cenzura japońskiego teatru kabuki

Wspomniane zatargi widowni teatralnej i całe tło emocjonalne, jakie wiązało się z wystawianiem sztuki, przysporzyło w okresie Edo wiele ofiar i rannych. Dochodziło nawet do sytuacji, gdzie niespełnieni i nieszczęśliwie zakochani aktorzy popełniali na scenie samobójstwa. Tak drastyczne sytuacje miały znaczny wpływ na dzisiejszy kształt tej sztuki.

Siogunat, by zapobiec podobnym sytuacjom, nakładał na japoński teatr ludowy różne zakazy, nakazy i zobowiązania. Doprowadziło to do wyeliminowania z performansów intymnych, dowcipnych, politycznych czy skandalicznych scen. W ich ramy włożono akty dramatyczne. Co zmniejszyło zainteresowanie sztuką kabuki.

Westernizacja japońskiego teatru ludowego

Teatr kabuki może poszczycić się wspaniałą spuścizną kulturową i oryginalnymi wartościami. Tradycyjne japońskie tańce, śpiewy, instrumenty, techniki, czy ceremonie wciąż są w centrum jego zainteresowania. Podobnie, jeżeli chodzi o obrotowe sceny, czy widowiskowe zapadnie. Jednak praktyka przedstawiania uległa zmianie. Wraz z otwarciem granic Kraju Kwitnącej Wiśni zaczęli napływać do niego turyści z Europy i Ameryki. Ci posiadający własną, zupełnie odmienną kulturę, a przy tym wizję świata nie rozumieli sztuk wystawianych przez Japończyków.

Reżyserowie spektaklów zmienili ich formę na bardziej przystępną dla zachodniego widza. W ten sposób pozbawiono kabuki wielu elementów, które zrozumiałe były jedynie dla rodzimych mieszkańców. Ponadto przyczyniło się to do pogłębienia kryzysu kulturowego i marginalizowania zasad, postaw, ruchów, gestów i wartości buddyzmu w kabuki, z którego tak chętnie czerpano.

Charakteryzacja japońskiego aktora

To właśnie aktor i jego gra są stawiani w kabuki na pierwszym miejscu. Wiele sztuk zostało napisanych właśnie specjalnie dla tego konkretnego odtwórcy spektaklu. Z racji tego, że teatr ma korzenie mieszczańskie do dziś istnieją rodziny aktorskie, które na deskach kubuki występują nieprzerwanie od kilkunastu pokoleń.

Dokłada się wszelkich starań, by aktor wyglądał, jak najlepiej. W związku z tym stosuje się keshō (化粧), na które składa się biały podkład oshiroi (白粉) z ryżowego pyłu oraz cienie kumadori (隈取). Te elementy pozwalają wymalować na twarzy aktora wyrazisty biało-czerwony makijaż, który podkreśla charakter oraz klasę bohatera. Zlepek tych wszystkich detali sprawia, że teatr kabuki jest nie do podrobienia i stanowi oryginalną wartość kultury japońskiej. Z tego też względu uznano go za Arcydzieło Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości oraz wpisano na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

pozostałe ARTYKUŁY