KULTURA JAPOŃSKA

SOROBAN – JAPOŃSKIE LICZYDŁO

Soroban, liczydło będące odpowiednikiem europejskiego abakusa, dotarł do Japonii z Chin w XV wieku. Liczydło to składa się z 23 lub 27 linii przeciętych poprzeczną belką. Szkolny soroban ma 13 rzędów dziesiętnych, które podobnie jak w tradycyjnym liczydle oznaczają (patrząc od prawej) jedności, dziesiątki, setki itd.

Koraliki nad belką nazywa się koralikami nieba, a te poniżej – koralikami ziemi. Polscy nauczyciele pracujący z sorobanem używają terminów palce (koraliki ziemi) i piąstka (koraliki nieba). Żeby wyzerować soroban trzeba koraliki ziemi i nieba rozsunąć jak najdalej od siebie. Obliczeń na sorobanie dokonuje się poprzez przesuwanie koralikówdo lub od belki poprzecznej. Każdy z koralików poniżej belki poprzecznej ma wartość równą 1, a powyżej niej wartość równą 5. Każda pionowa linia koralików przedstawia jedną cyfrę w liczbie. Dziesięć kombinacji położeń koralików na jednej linii odpowiada dziesięciu cyfrom: od 0 do 9. Soroban umożliwia nie tylko dodawanie i odejmowanie, ale także mnożenie i dzielenie.

Czy posługiwanie się sorobanem jest skomplikowane?

Dla osoby, która styka się z liczydłem pierwszy raz – tak. Jednak trening czyni mistrza i sprawia, że osoba sprawne posługująca się sorobanem jest w stanie szybciej wykonać skomplikowane działania matematyczne, niż ktoś, kto niewprawnie posługuje się kalkulatorem. Udowodniono, iż licząc na sorobanie człowiek wykorzystuje obie półkule mózgu, przez co zyskuje możliwość wykonywania w pamięci bardzo długich obliczeń. Dzieje się tak ponieważ udaje mu się zwizualizować przesuwanie koralików na liczydle.

To właśnie fakt, że praca z sorobanem aktywizuje obie półkule mózgu sprawia, że jest on cennym narzędziem w procesie uczenia się matematyki. Nauka liczenia na liczydle soroban działa zgodnie z tym jak działa mózg dziecka: pozwala operować na konkretach, zanim dziecko będzie w stanie operować abstrakcyjnym pojęciem liczby. Aktywizacja obu półkul mózgowych to dla uczniów wymierne korzyści. Kiedy myślenie logiczne oraz myślenie kreatywne idą ze sobą w parze, matematyka nie wydaje się już taka straszna.

Nauka liczenia na sorobanie

Nauka liczenia na liczydle soroban obowiązuje wszystkich uczniów w klasach trzecich i czwartych japońskich szkół podstawowych. Specjaliści podkreślają, że praca z sorobanem – obok wszystkich wymienionych wyżej zalet – ma także i tę, że rozwija motorykę małą (dziecko ćwiczy nie tylko umysł, ale również palce i ręce) a także rozwija koordynację ręka – oko. No i, oczywiście, jak każda dobra pomoc dydaktyczna, soroban wzbudza zaciekawienie, intryguje, a co za tym idzie motywuje do działania, czyli do podjęcia nauki liczenia.

W europejskich szkołach liczydła uznawane są za anachronizm. Czasami korzystają z nich uczniowie nauczania zintegrowanego (klasy I-III), ale są one traktowane wyłącznie jako ciekawostka, a nie narzędzie służące doskonaleniu liczenia pamięciowego i przechodzeniu od operacji na konkretach do operacji abstrakcyjnych. Tymczasem w Japonii, kraju wysoce skomputeryzowanym, światowym liderze w dziedzinie nowoczesnych technologii, liczydło soroban traktowane jest ze śmiertelną powagą. Mistrzom sorobanu zdarza się, że szybciej policzą wynik na liczydle (albo wizualizując sobie działanie na sorobanie wyłącznie w myślach!) niż użytkownikom kalkulatora.

Im większe liczby występują w obliczeniu, tym szybsza jest metoda liczenia na sorobanie. Wyobraźmy sobie: 1 milion wymaga przesunięcia na sorobanie 1 koralika, podczas gdy w kalkulatorze należy wcisnąć 7 cyfr.

Strefa sorobanu

W 2004 r. w szkołach podstawowych miasta Amagasaki w prefekturze Hyōgo, zorganizowano „specjalną strefę nauki liczenia” (inaczej: „strefę sorobanu”). Rozpoczęto od jednej szkoły, a w 2009 r. objęto systemem wszystkie 43 szkoły. Dzięki wdrożeniu programu uczniowie osiągają nie tylko sprawność matematyczną, ale uzyskują także m.in.: pewność siebie, świeżość umysłu, zdolność większej koncentracji, poprawę pamięci.

Z kolei w prefekturze Hyogo zlokalizowane jest “miasto sorobanu” – Ono. Tamtejsze liczydła nazywane są Banshū-soroban, gdzie Banshū jest dawną nazwą części obecnej prefektury Hyōgo. W 1983 r. utworzono w Ono Muzeum Przemysłu Tradycyjnego, a jedną z sal przeznaczono na prezentację sorobanów.

Japońskie liczydła soroban to naprawdę wartościowe narzędzia, które przetrwały próbę czasu.

Liczenie na sorobanie:

● rozwija świadomość liczb i umiejętności rachunkowe,

● rozwija umiejętność szybkiego liczenia w pamięci,

● ułatwia współpracę prawej i lewej półkuli mózgowej,

● rozwija sprawność manualną oraz koordynację oko-ręka,

● wycisza, uczy samodyscypliny i koncentracji,

● działa motywująco w procesie uczenia się matematyki,

● w przypadku osób dorosłych zapobiega demencji starczej i chorobie Alzheimera, pomaga zachować sprawność rąk w chorobach reumatycznych.

Naukę liczenia na sorobanie można rozpocząć już w wieku 4-5 lat, jednak najbardziej rozsądny wiek to 5-14 lat. Jeśli dziecko nie ma jeszcze nawyków obliczeniowych wyniesionych ze szkoły, nauka obliczeń na sorobanie przychodzi łatwiej.

pozostałe ARTYKUŁY